تبیان، دستیار زندگی

آیا این حدیث از امام علی (علیه السلام) می باشد؟

همهٔ معارف قرآن كریم در سورهٔ حمد جمع شده است كه آن فاتحة الكتاب است. ام الكتاب است و مانند آن. و همهٔ معارف سورهٔ فاتحهٴ الكتاب در بسم الله الرحمن الرحیم جمع شده است. و همهٔ آن اسرار در باء بسم الله الرحمن الرحیم جمع شده است.
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

بسم الله الرحمن الرحیم

ابوالقاسم رازی شیرازی یكی از اقطاب فرقه ذهبیه این حدیث را به صورت كامل این گونه نقل نموده است كه امام علی ـ علیه السلام ـ فرمود: «ما فی كلام الله فی السبع المثانی و ما فیه فی البسمله و ما فیه فی الباء و ما فیه فی النقطه و انا نقطه تحت باء بسم الله».( شیرازی، ابوالقاسم، کوثر نامه، شیراز، ص152) یعنی آنچه در كلام الهی (قرآن) است در سبع المثانی (سوره حمد) است و آن چه در سبع المثانی است، در بسم الله الرحمن الرحیم است و آنچه در بسم الله است، در باء بسم الله است و آنچه در باء بسم الله است در نقطه آن است و من نقطه زیرین باء بسم الله ام. و باز از زبان علی ـ علیه السلام ـ چنین می گوید: «كلام در سبع المثانی یا سوره حمد است و سوره حمد در بسم الله است و بسم الله در باء بسم الله است و من خود نقطه تحت بایم. یعنی راه گشای راه ولایت كه شامل همه مراتب است منم».( همان، ص154)

به فرض این كه این حدیث را علی (علیه السلام) گفته باشد، شاید بتوان آن را این گونه توجیه نمود كه امام (علیه السلام) با این سخن نمادین و سمبولیك خواسته بفهماند كه او بر حقیقت قرآن تسلط كامل دارد و علم تأویل و تفسیر آن را آن گونه كه هست می داند به این معنا كه او قرآن ناطق است همان گونه كه رسول خدا (صلی الله و علیه وآله) و سایر امامان (علیهم السلام) دارای این مقام بزرگ هستند.
ولی طبق تتبعی كه انجام گردید این حدیث را در كتاب های روایی، تاریخی و تفسیری نیافتیم به جز آن چه كه مرحوم سید مصطفی خمینی (ره) می گوید: در تفسیر المنار شبیه آن از زبان پیامبر اكرم اسلام ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ این گونه نقل شده كه: «ان اسرار القرآن فی الفاتحه و اسرار الفاتحة فی البسملة و اسرار البسملة فی الباء و اسرار الباء فی نقطتها» و صاحب المنار می گوید این حدیث نه از طرف پیامبر خدا ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ ثابت می باشد و نه از طرف اصحاب آن حضرت. (خمینی، سید مصطفی، تفسیر القرآن الکریم، ج1، ص151) بنابراین دلیلی نداریم كه ثابت كند این حدیث از امام علی ـ علیه السلام ـ صادر شده است. معارف قرآن در «بسم الله الرحمن الرحیم»

در بعضی از تعبیرات بزرگان آمده است: كه همهٔ معارف قرآن كریم در سورهٔ حمد جمع شده است كه آن فاتحة الكتاب است. ام الكتاب است و مانند آن. و همهٔ معارف سورهٔ فاتحهٴ الكتاب در بسم الله الرحمن الرحیم جمع شده است. و همهٔ آن اسرار در باء بسم الله الرحمن الرحیم جمع شده است.

آیا این حدیث « انا نقطه تحت الباء» از علی (علیه السلام) می باشد؟

در روایتی بیان شده که امیرالمؤمنین می ‌فرماید: من نقطه باء بسم الله الرحمن الرحیم هستم

 مخالفین ما اخباری را در فضایل ما وضع كرده و آنها را بر سه نوع قرار داده اند، یك قسم از این اخبار غلو است و قسم دوم آن تقصیر در امر ما است و قسم سوم تصریح به مثالب دشمنان ما است. هر گاه مردم اخبار غلو را درباره ما بشنوند شیعیان ما را تكفیر نموده و قول به ربوبیت ما را به آنان نسبت می دهند. و هنگامی كه احادیث تقصیر را بشنوند به آنها معتقد می گردند و زمانی كه اخبار مثالب دشمنان ما را بشنوند ما را به اسم های مان مورد عیب جویی و نقص قرار می دهند

بعید به نظر می آید كه این حدیث از علی(علیه السلام) باشد. به فرض این كه این حدیث را علی (علیه السلام) گفته باشد، شاید بتوان آن را این گونه توجیه نمود كه امام (علیه السلام) با این سخن نمادین و سمبولیك خواسته بفهماند كه او بر حقیقت قرآن تسلط كامل دارد و علم تأویل و تفسیر آن را آن گونه كه هست می داند به این معنا كه او قرآن ناطق است همان گونه كه رسول خدا (صلی الله و علیه وآله) و سایر امامان (علیهم السلام) دارای این مقام بزرگ هستند.

به هر حال لازم است در سخنان و ییانات نقل شده از پیامبر اكرم و ائمه معصومین (علیهم السلام) دقت لازم را داشته باشیم به گونه كه رد و قبول آن بر اساس معیار و اساس علمی صورت بگیرد .

امام رضا ـ علیه السلام ـ فرموده است مخالفین ما اخباری را در فضایل ما وضع كرده و آنها را بر سه نوع قرار داده اند، یك قسم از این اخبار غلو است و قسم دوم آن تقصیر در امر ما است و قسم سوم تصریح به مثالب دشمنان ما است. هر گاه مردم اخبار غلو را درباره ما بشنوند شیعیان ما را تكفیر نموده و قول به ربوبیت ما را به آنان نسبت می دهند. و هنگامی كه احادیث تقصیر را بشنوند به آنها معتقد می گردند و زمانی كه اخبار مثالب دشمنان ما را بشنوند ما را به اسم های مان مورد عیب جویی و نقص قرار می دهند.( صدوق، محمد بن علی بن بابویه، من لایحضره الفقیه، ج4، ص504)

منابع:
نرم افزار پاسخ - مرکز مطالعات و پاسخ گویی به شبهات
سایت اسراء؛ بیانات آیت الله جوادی آملی در تفسیر سوره حمد
سایت حوزه